Przedawnienie orzekania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia
Warunki orzekania obowiązku naprawienia szkody
Od 2015 r. obowiązek naprawienia szkody oraz zadośćuczynienie nie są już środkami karnymi. Wspomniane instrumenty prawne należą teraz do katalogu środków kompensacyjnych.
Warunki orzekania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia określa art. 46 § 1 kodeksu karnego. Zgodnie z jego treścią, w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty do wspomnianych środków kompensacyjnych nie stosuje się.
Obowiązek stosowania przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczeń
Wspomniany przepis wskazuje wprost, jakich przepisów prawa cywilnego nie stosuje się w przypadku orzekania o obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynieniu. Tym samym nie wymienione w art. 46 § 1 kodeksu karnego przepisy prawa cywilnego do tych środków kompensacyjnych, stosuje się. W grę wchodzą więc też przepisy o przedawnieniu roszczeń.
Przedawnienie orzekania o obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia w postępowaniu karnym następuje z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa. Nie ma znaczenia przy tym, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Stanowi o tym art. 4421 § 2 kodeku cywilnego. Jest to jednak zasada, od której są wyjątki, dlatego w niektórych sytuacjach warto daną sprawę przedyskutować z adwokatem.
Zarzut przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie
Z uwagi na stosowanie przepisów o przedawnieniu roszczeń, sprawca będzie mógł uchronić się przed nałożeniem na niego obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia podnosząc w toku postępowania karnego zarzut przedawnienia roszczenia. Powołanie się na ten zarzut może zostać uznane za bezskuteczne jedynie wyjątkowo, z uwagi na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 kodeksu cywilnego.
Przerwanie biegu przedawnienia środków kompensacyjnych z art. 46 § 1 kodeksu karnego
Należy pamiętać, że czas, w którym istnieje możliwość orzeczenia ww. środków kompensacyjnych, może ulec wydłużeniu z uwagi na przerwanie biegu przedawnienia. Takie przerwanie nastąpi między innymi w chwili złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia. Ten sam skutek wywoła także uznanie przez podejrzanego lub oskarżonego roszczenia. Rozumieć przez to należałoby przyznanie się przez sprawcę do popełnienia czynu, którym pokrzywdzonemu wyrządził szkodę lub krzywdę.
Orzeczenie obowiązku – tylko w razie skazania sprawcy
Niezależnie od ww. uwag podkreślić należy, że obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia może być orzeczony wyłącznie w razie skazania sprawcy. Jeżeli więc przedawni się karalność przestępstwa popełnionego przez oskarżonego, ustanie też możliwość orzeczenia wskazanych w art. 46 § 1 kodeksu karnego środków kompensacyjnych.
