Zasiedzenie prawa własności nieruchomości
Zasiedzenie prawa własności nieruchomości
Omawiane prawo to jedna z najbardziej charakterystycznych i praktycznych instytucji polskiego prawa cywilnego. Pozwala na uporządkowanie stanu prawnego nieruchomości, które przez lata pozostają w posiadaniu osób niebędących ich formalnymi właścicielami. W praktyce zasiedzenie prawa własności nieruchomości stanowi często jedyny sposób na uregulowanie sytuacji prawnej nieruchomości, które w wyniku zaniedbań, błędów formalnych lub zaniechania nie mają jasno określonego właściciela. Mechanizm ten jest szczególnie istotny w kontekście nieruchomości wiejskich, które przez pokolenia były użytkowane przez te same osoby, ale bez odpowiednich wpisów w księgach wieczystych.
Podstawy zasiedzenia nieruchomości
Posiadanie samoistne
Posiadanie samoistne oznacza, że osoba włada nieruchomością w sposób odpowiadający wykonywaniu prawa własności. Posiadacz samoistny traktuje nieruchomość jak swoją – korzysta z niej, czerpie z niej pożytki, remontuje budynki, uprawia grunty, a nawet może wynajmować nieruchomość innym osobom. Kluczowe jest jednak, by takie posiadanie odbywało się w sposób jawny, ciągły i wykluczało uznanie zwierzchnictwa innej osoby. Oznacza to, że posiadacz nie może działać w imieniu formalnego właściciela ani opierać swojego prawa na umowie najmu, dzierżawy czy użyczenia.
Posiadacz samoistny nie może opierać swojego władania na władczości nadanej przez osobę trzecią, np. właściciela lub gminę. Oznacza to, że jego władanie musi posiadać konstytutywny charakter, powstały wyłącznie w wyniku samowolnego objęcia nieruchomości w posiadanie. Innymi słowy, posiadacz nie może powoływać się na jakiekolwiek uprawnienia nadane przez inną osobę. Jego władanie musi wynikać z autonomicznego i niezależnego przejęcia faktycznego władztwa nad nieruchomością.
Nieprzerwane posiadanie przez określony czas
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują dwa terminy, po upływie których możliwe jest nabycie własności nieruchomości:
20 lat w dobrej wierze:
Dobra wiara oznacza, że posiadacz był przekonany, iż posiada nieruchomość zgodnie z prawem, i miał podstawy, by tak uważać. Przykładem może być sytuacja, w której posiadacz zakupił nieruchomość od osoby, która niesłusznie uchodziła za jej właściciela. Ważnym aspektem dobrej wiary jest jej ocena na moment objęcia nieruchomości w posiadanie – późniejsze uświadomienie sobie błędu nie niweczy dobrej wiary.
30 lat w złej wierze:
Zła wiara oznacza, że posiadacz zdaje sobie sprawę, iż nie jest właścicielem nieruchomości lub z łatwością mógłby to ustalić. Mimo to jednak włada nią, jak swoją własnością. Przykładem może być sytuacja, gdy posiadacz celowo zajmuje nieruchomość sąsiada, wiedząc, że nie ma do niej tytułu prawnego.
Okoliczności przerywające bieg zasiedzenia
Bieg terminu zasiedzenia może zostać przerwany w określonych sytuacjach, które powodują, że posiadacz musi liczyć czas od nowa. Do okoliczności przerywających bieg zasiedzenia należą:
Wytoczenie powództwa przez właściciela:
Formalny właściciel może przerwać bieg zasiedzenia, podejmując kroki prawne w celu odzyskania nieruchomości. Te kroki to np. takie wytoczenie powództwa o wydanie nieruchomości (tzw. powództwo windykacyjne) lub o ochronę posiadania.
Zawarcie ugody:
Jeśli właściciel i posiadacz zawrą porozumienie, które wprost uznaje prawa właściciela, bieg terminu zasiedzenia zostaje przerwany.
Utrata posiadania:
Jeśli posiadacz utraci faktyczne władanie nieruchomością, nawet na krótki okres, bieg zasiedzenia ulega przerwaniu. Przykładem może być sytuacja, gdy właściciel przejmie nieruchomość lub posiadacz dobrowolnie ją opuści.
Dziedziczność biegu zasiedzenia
W polskim prawie cywilnym obowiązuje zasada dziedziczności biegu zasiedzenia. Oznacza to, że jeżeli osoba, która rozpoczęła posiadanie samoistne nieruchomości, zmarła przed upływem wymaganego terminu, czas posiadania jest kontynuowany przez jej spadkobierców. W praktyce oznacza to, że spadkobiercy mogą doliczyć okres posiadania swojego poprzednika do własnego okresu władania nieruchomością. Dzięki temu śmierć posiadacza samoistnego nie przerywa biegu zasiedzenia. Z kolei spadkobiercy, przejmując posiadanie nieruchomości, mogą ubiegać się o zasiedzenie po upływie wymaganego łącznego okresu.
Podsumowanie
Zasiedzenie to narzędzie pozwalające na stabilizację stanu prawnego nieruchomości oraz uregulowanie kwestii własnościowych. Choć wymaga spełnienia określonych warunków i formalności, daje możliwość uzyskania prawa własności nieruchomości w sposób zgodny z przepisami prawa. Ze względu na złożoność procedury i konieczność udokumentowania posiadania, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika. Adwokat lub radca prawny zadba o należyte przygotowanie wniosku i reprezentację przed sądem.
opracował: apl. adw. Paweł Czerwiński
źródło grafiki: pexels.com
